Gdańsk i Kraków uczciły 100 rocznicę wybuchu II Powstania Śląskiego

II Powstanie Śląskie było jednym z trzech zrywów narodowościowych na Śląsku, dzięki którym część Górnego Śląska przyłączono do Polski. W tym roku przypada 100.rocznica tych wydarzeń. W Gdańsku, Katowicach, Poznaniu, Warszawie i Krakowie przypomina o nich specjalny tramwaje, które od 20 do 25 sierpnia kursują po tych miastach. Oba pojazdy są oklejone specjalną ikonografiką zawierającą fotografie z tamtego czasu oraz informacje na temat przebiegu powstań. Projekt opracowało Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach wraz z partnerami, którymi są m.in. Gdańskie Autobusy i Tramwaje oraz Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne SA w Krakowie.

– Gdańsk, jak zawsze gościny i otwarty przyjął nasza akcję informacyjną.  Uważamy że historia naszego regionu, myślę że podobnie jak Gdańska jest trudną historią i nie dla wszystkich zrozumiałą – powiedziała dla www.gait.pl Halina Bieda, dyrektor Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach – Taki tramwaj to jeden ze sposobów upowszechniania wiedzy na temat naszych powstań i odradzania się państwa polskiego.

W Krakowie tramwaj kursuje na różnych trasach od 20 sierpnia. W poniedziałek, 24 sierpnia 2020 roku ten wyjątkowy wagon wyjedzie na linię nr 24 (Bronowice Małe – Kurdwanów P+R). - informuje MPK SA w Krakowie - Tego dnia w godzinach od ok. 16.00 do ok. 18.00 podróżujący będą mogli posłuchać m.in. historii o przebiegu śląskiego powstania. Dodatkowo każda osoba, która wsiądzie do tego wyjątkowego tramwaju otrzyma m.in. pamiątkowy bilet edukacyjny zawierający kalendarium Powstań Śląskich.

Kursy specjalnego tramwaju i obchody 100. rocznicy Powstania Śląskiego w Krakowie nie są przypadkiem - przypomina MPK SA - Gdy w 1920 roku z ramienia rządu RP utworzono Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym (instytucja ta miała za zadanie przekonać Ślązaków do głosowania w Plebiscycie zapowiedzianym na rok 1921) do  Korfantego zaczęli zgłaszać się ludzie, którzy chcieli czynnie zaangażować się w akcję propagandową. Wielu z nich przybyło z Krakowa. To właśnie Kraków był także propagatorem zbiórek i manifestacji patriotycznych na rzecz Górnego Śląska. Pieniądze zebrane podczas wieców były przekazywane na rzecz działalności Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Komisarz Korfanty utworzył także Dowództwo Ochrony Plebiscytu. Była to formacja wojskowa, w której zaangażowani byli oficerowie Wojska Polskiego. Jednym z nich był wywodzący się z Krakowa Michał Grażyński, późniejszy wojewoda śląski. To właśnie po konsultacjach z oficerami Dowództwa Ochrony Plebiscytu, Wojciech Korfanty wyraził zgodę na rozpoczęcie II Powstania Śląskiego, które zakończyło się sukcesem. Bez wsparcia działaczy, żołnierzy oraz szeregowych powstańców ten pięciodniowy zryw nie odniósłby sukcesu, co mogłoby rzutować na dalsze losy Górnego Śląska.   

Wybuch powstania poprzedziło wiele znaczących, ale i dramatycznych wydarzeń. Od stycznia 1920 roku na Górnym Śląsku zaczęły obowiązywać regulacje Traktatu Wersalskiego, a władzę objęła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku. Oddziały alianckie, składające się w trakcie II Powstania Śląskiego z Francuzów i Włochów, zastąpiły stacjonujące dotychczas na tym terenie oddziały niemieckie. Pod skrzydłami wojsk sojuszniczych uaktywniły się polskie struktury organizacyjne. W Bytomiu rozpoczął działalność Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. Siłę militarną stanowiła Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska dowodzona przez Alfonsa Zgrzebnioka. Polska i Niemcy prowadziły przygotowania do plebiscytu oparte na szerokiej kampanii propagandowej. Oficjalnie bezstronna policja bezpieczeństwa Sicherheitspolizei (Sipo) wpierała stronę niemiecką. 17 sierpnia 1920 roku, na wieści z frontu wojny polsko-bolszewickiej, w Katowicach doszło do zamieszek wywołanych przez Niemców. Pomagający rannym lekarz – Andrzej Mielęcki został zaatakowany przez niemieckie bojówki, a następnie wyciągnięty z ambulansu i wrzucony do rzeki Rawy. Śmierć tego zasłużonego działacza stała się jedną z przyczyn wybuchu II Powstania Śląskiego. W reakcji na te wydarzenia 19 sierpnia 1920 roku Alfons Zgrzebniok wydał rozkaz podjęcia działań bojowych. Walki wybuchły jednocześnie w powiatach pszczyńskim, rybnickim, katowickim, lublinieckim, tarnogórskim, toszecko-gliwickim i zabrskim. Walczono także w rejonie linii Opole – Krasiejów – Dobrodzień oraz w okolicach Raciborza i Koźla. Powstańcy opanowali większość strategicznych terenów przemysłowych z wyjątkiem dużych miast, w których stacjonowały wojska alianckie oraz jednostki Sipo. Niemieckie garnizony Sipo zostały otoczone w koszarach, co uniemożliwiało jakiekolwiek działania odwetowe. W tym czasie powstańcy rozbrajali i opróżniali składy niemieckiej broni i amunicji. Wojska francuskie, wchodzące w skład oddziałów alianckich, przychylnie odnosiły się do działań powstańczych, co miało ogromny wpływ na rezultat powstania. Widząc brak reakcji Komisji Międzysojuszniczej na interpelacje dotyczące sankcji wobec powstańców, strona niemiecka zgodziła się na warunki zawieszenia broni i likwidację skompromitowanej policji bezpieczeństwa Sipo. W jej miejsce powołano mieszaną, polsko-niemiecką policję plebiscytową Abstimmungpolizei (Apo). Podstawowy cel powstańców został osiągnięty, w związku z czym II Powstanie Śląskie zakończyło się 25 sierpnia 1920 roku.